بررسی شناخت ایرانیان از اوضاع کشورهای اروپایی(1264-1210 هـ ق)

شناخت ایرانیان از اوضاع کشورهای اروپایی در بین سال های 1210-1264 هـ ق/ 1796-1848م گسترش یافت. این پژوهش سعی بر آن داشته است تا پیشینه این شناخت در ادوار قبل از حکومت قاجار، و همچنین زمینه ها و دلایل گسترش آن را در بین سال های مزبور بدست دهد. سرانجام بر اساس سیاحت نامه های این دوره کمیّت و کیفیت شناخت ایرانیان از اوضاع کشورهای اروپایی در این برهه زمانی مورد کنکاش قرار گرفته است. بر اساس مطالعه منابع گوناگون می توان چنین گفت که جنگ های ایران و روس، افزایش حضور اروپاییان در هند و مشاهده و گزارش وضعیت ایشان توسط مهاجران و مسافران ایرانی به آن سرزمین، افزایش توجّه کشورهای اروپایی به ایران، توسعه روابط ایران با کشورهای اروپایی و ترجمه آثار اروپایی از جمله مهم ترین زمینه ها و عللی بود که در شناخت ایرانیان از اروپا تأثیر گذار بود. این شناخت که در درجه نخست در سیاحت نامه های این عصر نمودار شد، از طرقی مختلف حاصل گردید. مشاهده مستقیم با سفر به اروپا و نیز هندوستان که تحت سیطره اروپاییان بود و نیز پرسش از اروپاییان و ترجمه از جملهاین طرق بود. در ذکر سیاحت نامه هایی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت باید به آثار عبداللّطیف شوشتری، آقا احمد بهبهانی، سیّد ابوالفتح حسنی حسینی، میرزا ابوالحسن خان ایلچی، میرزا صالح شیرازی، خسرو میرزا، رضا قلی میرزا و میرزا حسین خان آجودانباشی اشاره کرد. یافته های این پژوهش بیانگر این است که این دوره یکی از مهم ترین ادوار در شناخت ایرانیان از اوضاع کشورهای اروپایی بوده است. شناختی که به دنبال خود اندیشه هایی نو را به همراه داشت.